ANALYSE – De vergrijzing doet zijn intrede en dat betekent dat leeftijd steeds meer een politieke factor wordt. Het charme-offensief in de richting van senioren wordt dan ook steeds prominenter.
Geer & Goor kwamen afgelopen zomer wekelijks op tv om eenzame bejaarden te steunen, AD-columnist Hugo Borst schreef dit jaar een manifest voor betere ouderenzorg en de politieke partij 50Plus vertegenwoordigt de hogere leeftijdsgroep sinds 2012 met twee zetels in de Tweede Kamer.
Afgelopen zomer noemde Gtst-coryfee Bartho Braat ouderen de “de grootste gediscrimineerde groep in Nederland”. Braat droeg zijn deelname aan het programma Expeditie Robinson op aan de medemens met meer levenservaring.
Dinsdagochtend was het weer raak: ouderenomroep MAX, ouderenbond KBO-PCOB en de ChristenUnie kondigden een “zilveren stembusakkoord” aan, om op te komen voor de belangen van ouderen.
Als het aan de ChristenUnie (CU) en Omroep Max ligt gaan jongeren via een maatschappelijke dienstplicht vrijwilligerswerk doen voor ouderen. Behalve deze vrijwillige plicht (het staat er echt), moet er ook een minister voor ouderenzaken komen en moet er meer geld naar ouderenzorg, zo lieten CU en MAX weten aan dagblad Trouw.
"Het gaat nu vaak over de zorg voor zieke ouderen, maar we moeten veel breder kijken,” aldus CU-fractievoorzitter Gert-Jan Segers. “Naar wonen, inkomen, hoe we voor elkaar gaan zorgen nu mensen steeds langer thuis wonen.”
Zoeken naar balans
Kennelijk is het allemaal nodig.
Dat de zorg en aandacht voor ouderen niet perfect is, is vervelend. Idealiter hoop je in een samenleving dat iedereen een zo fijn mogelijk leven kan leiden. Of dat nou gaat om arbeiders, zieken, oud-militairen, jongeren, hardwerkende ouders, gehandicapten en – ja zeker ook – ouderen.
Helaas zijn we in een samenleving gebonden aan bepaalde beperkingen. Er zijn niet oneindig veel productiemiddelen, er is niet oneindig veel tijd en geld om alles ‘perfect’ te regelen. Al is het natuurlijk wel zaak daar naar te streven.
Je zorgt daarom als politicus - een vertegenwoordiger van het volk - dat er een balans is in waar zorg en aandacht naar uitgaat.
Stijging medische zorg voor ouderen
Kijken we naar de zorg en aandacht voor ouderen in Nederland, dan is die in de afgelopen twintig jaar behoorlijk toegenomen.
Neem bijvoorbeeld de medische zorg voor ouderen. Hoogleraar maatschappelijke gezondheidszorg John Mackenbach vroeg zich in een onderzoek, dat in 2011 werd gepubliceerd in de European Journal of Epidemiology, af hoe het kan dat de Nederlandse levensverwachting sinds 2001 plots zo hard is gaan stijgen.
Hij concludeerde: “Uitgaven aan de gezondheidszorg stegen hard na 2001 door een sterke stijging van specialistenbezoeken, medicijnvoorschriften, ziekenhuisopnames en operaties onder ouderen".
Vooral de uitgaven aan medische zorg voor mensen van boven de 75 jaar klommen in de periode tussen 2001 en 2008 nominaal erg hard, zoals te zien is.
Toch vindt het ouderenpact van ChristenUnie en MAX dat er meer geld moet naar ouderenzorg.
Het gaat nog verder. Zoals Gert-Jan Segers van de ChristenUnie zegt, moeten we niet alleen focussen op zorg voor zieke ouderen, maar ook op bijvoorbeeld "inkomen" en "wonen". Dat terwijl uit legio onderzoeken blijkt dat Nederlandse 65 plussers als generatie behoorlijk rijk zijn.
Ouderen rijker dan ooit
CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen zei afgelopen zomer tegen Eenvandaag: “Bijna nergens in de EU komt armoede onder ouderen zo weinig voor als in Nederland. Alleen Luxemburg doet het beter. Jongeren hebben het veel moeilijker.”
Van Mulligen baseert zich op cijfers van het CBS uit 2016, waaruit blijkt dat de leeftijdsgroep 65-plus vermogender is dan ooit. Bovendien zijn zij ook rijker dan jongere generaties. Huishoudens met een kostwinner tussen de 45 en 65 moeten het door de bank genomen met ongeveer de helft doen. Jonge huishoudens hebben vaak amper vermogen.
Niet alleen het vermogen van 65-plussers is aanzienlijk, ook met het inkomen van ouderen is gemiddeld genomen goed gesteld. Uit onderzoek van Marike Knoef van de Universiteit van Leiden uit 2010 bleek dat het doorsnee inkomen van gepensioneerden in Nederland tussen 1990 en 2010 met 26 procent steeg.
Natuurlijk zullen er individuele ouderen zijn voor wie het allemaal wat minder uitpakt, en voor wie wat extra steun terecht is. Maar dat is iets anders dan een breed politiek pact voor 65-plussers.
Het voorstel van CU en Omroep MAX dat jongeren middels een 'vrijwillige dienstplicht', zoals het ouderenpact dat noemt, meer moeten doen voor ouderen klinkt wat oneerlijk. Zeker als je beseft dat een flink deel van de vergrijzende groep behoorlijk vermogend is.
Meer uitgaven aan hulp voor ouderen
Dan het "wonen", oftewel zorg aan huis. Uit deze grafiek van de OESO, de club van 36 rijkste landen, blijkt dat in Nederland de groei in uitgaven aan langdurige zorg (dat is in dit geval niet medische zorg maar hulpzorg) na het jaar 2000 procentueel harder is gestegen dan in de meeste ontwikkelde landen. Vooral ouderen doen een fors beroep op langdurige zorg, ernstig zieken in mindere mate.
Nederland was in 2012 dan ook het land dat als percentage van het nationaal inkomen – samen met Zweden – veruit het meeste aan langdurige zorg uitgaf van de 36 rijkste landen in de wereld. Dat terwijl Nederland al een relatief hoog bruto binnenlands product heeft.
De hogere uitgaven aan zorg (zoals medische zorg als hulpzorg) zorgen ervoor dat ouderen langer leven en dat er bovendien meer moeite wordt gedaan om deze ouderen de juiste zorg te bieden.
Zo is internationaal bekend dat ouderen in Nederland tot lange tijd nog zelfstandig kunnen wonen en veel van hun budget zelf mogen uitgeven. Ondertussen lijken ouderen ook qua inkomen weinig te klagen hebben.
Als mensen als Geer & Goor zeggen dat het goed is om af en toe een praatje te maken met je oude buurman, is dat natuurlijk een prima boodschap. En als Hugo Borst er voor strijdt dat de meest schrijnende gevallen in de ouderenzorg moeten worden verbeterd, is dat een nobel streven.
Maar een politieke partij, een ministerie en een maatschappelijke dienstplicht in het leven roepen om enkel en alleen de oudere generatie te ondersteunen, is niets anders dan misbruik maken van het electorale gewicht van ouderen.